Toán 6 Cánh diều Bài 6: Phép chia hết hai số nguyên. Quan hệ chia hết trong tập hợp số nguyên

-Cho \(a,b \in Z\) và \(b \ne 0.\) Nếu có số nguyên \(q\) sao cho \(a = bq\) thì ta có phép chia hết

\(a:b = q\)(trong đó \(a\) là số bị chia, \(b.\) là số chia và \(q\) là thương). Khi đó ta nói \(a\) chia hết cho \(b.\) Kí hiệu \(a \vdots b\)

Để chia hai số nguyên khác dấu, ta làm như sau: 

Bước 1: Bỏ dấu”-” trước số nguyên âm, giữ nguyên số còn lại

Bước 2: Tính thương của 2 số nguyên dương nhận được ở bước 1

Bước 3: Thêm dấu “-” trước kết quả ở bước 2

Ta được thương cần tìm

Ví dụ:

\(54 \vdots \left( { – 9} \right)\) vì \(54 = \left( { – 6} \right).\left( { – 9} \right)\). Ta có \(\left( {54} \right):\left( { – 6} \right) = \left( { – 9} \right)\)

Ta đã biết chia 2 số nguyên dương như Tiểu học

Để chia hai số nguyên âm khác dấu, ta làm như sau: 

Bước 1: Bỏ dấu”-” trước 2 số nguyên âm

Bước 2: Tính thương của 2 số nguyên dương nhận được ở bước 1

Ta được thương cần tìm

\(\left( { – 63} \right) \vdots \left( { – 3} \right)\)  vì \( – 63 = \left( { – 3} \right).21\). Ta có: \(\left( { – 63} \right):\left( { – 3} \right) = 21\)

+) Khi \(a \vdots b\left( {a,b \in \mathbb{Z},b \ne 0} \right)\), ta còn gọi \(a\) là bội của \(b\) và \(b\) là ước của \((a.\)

+) Để tìm các ước của một số nguyên \(a\) bất kì ta lấy các ước nguyên dương của a cùng với số đối của chúng.

+) Ước của \( – a\) là ước của \(a\).

Chú ý:

+ Số \(0\) là bội của mọi số nguyên khác \(0.\)

+ Số \(0\) không phải là ước của bất kì số nguyên nào.

+ Các số \(1\) và \( – 1\) là ước của mọi số nguyên.

+ Nếu \(a\) là một bội của \(b\) thì \( – a\) cũng là một bội của \(b\).

+ Nếu \(b\) là một ước của \(a\) thì \( – b\) cũng là một ước của \(a\).

Ví dụ:

Tìm các ước nguyên của 6:

Ta tìm các ước nguyên dương của 6: \(1;2;3;6\)

Số đối của các số trên lần lượt là \( – 1; – 2; – 3; – 6\)

Vậy các ước nguyên của 6 là \(1; – 1;2; – 2;3; – 3;6; – 6\)

Tìm các ước nguyên của \( – 9\):

Ước nguyên của \(9\) luôn là ước nguyên của \( – 9\).

Ta tìm ước nguyên dương của 9: \(1;3;9\)

Các ước của 9 là \(1; – 1;3; – 3;9; – 9\).

Vậy các ước của \( – 9\) là \(1; – 1;3; – 3;9; – 9\).

Câu 1: Tính

a) 36 : (- 9) 

b) (- 48) : 6.

Hướng dẫn giải

a) 36 : (- 9) = – (36 : 9) = – 4.

b) (- 48) : 6 = – (48 : 6) = 8.

Câu 2: 

a) Tìm số thích hợp cho ? : Do \(\left( { – 3} \right)\left( { – 4} \right) = 12\) nên \(12:\left( { – 3} \right) = ?\).

Mẫu: Do \(4.\left( { – 3} \right) =  – 12\) nên \(\left( { – 12} \right):4 =  – 3\).

b) So sánh \(12:\left( { – 3} \right)\) và \( – \left( {12:3} \right)\).

Hướng dẫn giải

a) \(\left( { – 4} \right)\).

b) \(12:\left( { – 3} \right) = \left( { – 4} \right)\)

\(12:3 = 4 \Rightarrow  – \left( {12:3} \right) =  – 4\)

Vậy hai phép tính 12 : (- 3) và – (12 : 3) cho kết quả bằng nhau.

Câu 3: Sử dụng các từ “chia hết cho”, “bội”, “ước” thích hợp cho ?

a) – 16 ? – 2;

b) – 18 là ? của – 6;

c) 3 là ? của – 27

Hướng dẫn giải

a) Do – 16 = 8 . (- 2) nên  – 16 chia hết cho (- 2)

b) Do – 18 = 3. (– 6 ) nên – 18 là bội của – 6.

c) Do – 27 = ( – 9 ).3 nên 3 là ước của – 27.